National Library of Montenegro

General information

Nacionalna biblioteka Crne Gore »Đurđe Crnojević« ima dugu tradiciju.
Prvi sačuvani popisi knjiga datiraju iz XVI vijeka (1592/93 popisane su 42 knjige u Cetinjskom manastiru u doba dinastije Crnojević).
Sve do početka XIX vijeka nema sačuvanih podataka o bibliotekama i njihovoj sudbini. Petar II Petrović Njegoš je izdvojio iz Cetinjskog manastira svjetovne knjige od crkvenih, koje su on i njegov prethodnik Petar I pribavljali, i prenio ih u svoju rezidenciju Biljardu (1838.god.). Smatra se da je Njegoševa biblioteka imala funkciju državne biblioteke.
Ideja o osnivanju, tj. o obnavljanju državne biblioteke na Cetinju pokrenuta je tek 1893. godine. Knjaz Nikola I Petrović odlučio je da se, povodom 400-godišnjice Crnojevića štamparije, osnuje Javna biblioteka. Zakonom o Knjažesko-crnogorskoj biblioteci, donesenim decembra 1896.god. biblioteci je stavljeno u zadatak da prikuplja »sva djela, na svijem jezicima, koja se bave Crnom Gorom«, kao i knjige ostalih jugoslovenskih i slovenskih naroda. Zakonom je ustanovljeno i zvanje državnog bibliotekara. Bila je smještena u prostorijama Zetskog doma, zajedno s Muzejom, gdje je ostala sve do kraja Prvog svjetskog rata. Za prvog državnog bibliotekara je imenovan Filip Kovačević, koji je 1899.god. izradio pravila za uređenje biblioteke, glavni i specijalni katalog i prve štampane kataloške listiće. Time je postavio osnove za primjenu, u to vrijeme savremenih metoda rada u ovoj oblasti u Crnoj Gori.
Bibliotečki fond je uvećavan i otkupom i poklonima, a od 1905.god. i obaveznim primjerkom. Te godine je, Zakonom o štampi u Knjaževini Crnoj Gori, Biblioteka dobila pravo na tri obavezna primjerka »od svake štampane stvari« na teritoriji Crne Gore. Godine 1912. tada već Kraljevska biblioteka, imala je oko 10 000 primjeraka knjiga, preko 100 manuskripata, od kojih je jedan broj na pergamentu, više inkunabula iz štamparije Crnojevića (1493-1496) i veliki broj izdanja crnogorskih štampara u Veneciji (Božidara i Vićenca Vukovića, i dr.). Uz to, posjedovala je sve crnogorske časopise i novine. U ratnim okolnostima 1918.god. uništen je skoro cjelokupan bibliotečki fond.
Između dva svjetska rata, ulogu centralne naučne biblioteke za Crnu Goru imala je Biblioteka Državnog muzeja na Cetinju, nastala 1926.god. pretežno od preostalog fonda nekadašnje dvorske biblioteke.
Poslije II svjetskog rata i slobođenja Cetinja 1944.god. Biblioteka Državnog muzeja vršila je poslove centralne biblioteke za Crnu Goru.
Aktom Ministarstva prosvjete NR Crne Gore, 26. marta 1946.god. osnovana je Zemaljska centralna biblioteka na Cetinju, koja je u početku bila pri Državnom muzeju, da bi se krajem 1946.god., izdvojila u samostalnu ustanovu. Bila je smještena u zgradi bivšeg Crkvenog suda, a zatim u nekadašnjem Prestolonasljednikovom dvorcu knjaza Danila (sadašnji Plavi dvorac).
Početni knjižni fond sačinjavali su dijelovi biblioteka Državne učiteljske škole, Bogoslovije, Društva prijatelja Francuske (osnovanog na Cetinju 1925.god.), Italijanske biblioteke »Dante Aligijeri« sa Cetinja i nekih konfiskovanih privatnih biblioteka. Knjižni fond je uvećavan dobijanjem obaveznog primjerka svih štampanih publikacija sa prostora bivše SFRJ, zatim poklonima i kupovinom od privatnih lica i institucija. Biblioteka je početkom 1950.god. raspolagala sa oko 35 000 obrađenih knjiga. Oktobra 1951.god. Biblioteka je za svoje potrebe dobila zgradu nekadašnjeg Francuskog poslanstva, što je znatno poboljšalo njene smještajne uslove. Danas se u ovoj zgradi nalaze najznačajniji fondovi Centralne narodne biblioteke.
Uporedo s povećanom štamparsko-izdavačkom produkcijom, dolazi do naglog uvećavanja bibliotečkog fonda Biblioteke, tako da zbog skučenosti, smještajni prostor postaje sve veći problem. Početkom 1964.god. Biblioteka je dobila još jedan objekat - zgradu nekadašnjeg Italijanskog poslanstva. I taj prostor nije bio dovoljan, tako da je 1980.god. sagrađen u okviru kompleksa ovog poslanstva aneks – depo ukupne površine 4000m2.
Centralna narodna biblioteka je dobila današnji naziv 1964.god. po Đurđu Crnojeviću, vladaru Crne Gore u XV vijeku, koji je osnovao 1493.god. prvu državnu a drugu ćirilsku štampariju u Evropi.